اعسار چیست؟ (صفر تا صد اعسار)

اعسار در حقوق ایران به وضعیت غیر تاجری گفته می شود که به دلیل عدم دسترسی به مال خود و یا کافی نبودن دارایی،قدرت پرداخت دیون و یا هزینه دادرسی خود را نداشته باشد.

به بیان ساده هرگاه فردی مطابق قانون یا به دستور دادگاه باید مالی را به دیگری بدهد و به دلیل فقر و تنگدستی نتواند این کار را انجام بدهد، دچار اعسار شده است و زمانیکه فرد از نظر مالی در وضعیتی می باشد که امکان پرداخت بدهی هایش را ندارد که اصطلاحا به این شخص معسر گویند.

بیشتر بخوانید: حبس تعزیری یعنی چه؟ ( تفاوت آن با حبس حدی)

انواع اعسار چیست ؟

به  طور کلی دو نوع اعسار در قوانین جمهوری اسلامی تعریف شده است:

۱- اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

۲- اعسار از پرداخت محکوم به

۱- اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

به   طور کلی هرفردی که بخواهد از طریق دادگاه دعوایی را اقامه کند و متقاضی صدور رای یا هردستوری از محاکم قضایی باشد، باید مبلغی را تحت عنوان هزینه دادرسی به حساب دادگستری واریز کند و این شامل انواع درخواست، شکایت و دادخواست می باشد یعنی هم در امور حقوقی مثل طلاق، مسائل مربوط به معاملات، اجاره نشینی و… هم در امور کیفری مثل سرقت، کلاهبرداری، ضرب وجرح و… باید هزینه دادرسی به حساب صندوق دادگستری واریز شود. این  واریزی پرداخت توسط کسی انجام می شود که خواستار رسیدگی و آغاز کننده جریان دادرسی است. در دعاوی حقوقی خواهان و در دعاوی کیفری شاکی باید هزینه های دادرسی را بپردازد. قانون گذار برای دسترسی همه  آحاد ملت، به دادخواهی و امکان مراجعه به مراجع قضایی، راهکارهایی اندیشیده است. که این موضوع مورد بحث ما در این  مقاله می باشد. ادعای اعسار راه حل این مشکل است

 به بیان ساده فردی که خواسته ای از دادگاه دارد اما پول پرداخت هزینه دادرسی را ندارد، باید خود را به عنوان یک فرد، نیازمند و تنگدست به دادگاه معرفی نماید و البته تنگدستی خود را ثابت کند. رایج ترین نوع اثبات تنگدیستی به دادگاه، معرفی شهود است. با توجه به اینکه اصولا اصل بر این است که تمامی افراد دارای تمکن مالی می باشند،پس اعسار حالتی بر خلاف اصل است؛و در نتیجه مدعی باید معسر بودن خود را به دادگاه ثابت نماید که از طریق شهادت شهود امکان پذیر است.

مطابق با ماده ۵۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی در راستای اثبات اعسار برای شخص معسر بایستی دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به صورت کتبی شهادت دهند و این شهادت ضمیمه دادخواست گردد.

در شهادتنامه، مشخصات، شغل، وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.

نکته: برای شهادت مبنی بر صدور حکم اعسار می بایست حداقل دو نفر مرد و یا یک مرد و دو زن عاقل و بالغ و آشنا به مورد زندگی معسر استشهادیه را امضا و مشخصات خود را وارد نمایند.

اگر تنگدستی و اعسار فرد برای دادگاه مسلم شد، آن گاه نیاز به پرداخت دادرسی نیست.

در آخرکار اگر رای به نفع خواهان صادر شد؛ دادگاه هزینه دادرسی را از خوانده پرونده دریافت می کند و وی موظف به پرداخت است. درمورد حق وکیل نیز همانطور است. خواهان باید در ضمن دادخواست خود پرداخت هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل را نیز از خوانده مطالبه کند و آن  را در ستون خواسته قید کرده باشد.

بیشتر بخوانید : دعوی حقوقی اثبات وقوع بیع عادی

۲- اعسار از پرداخت محکوم به

وقتی که یک دعوای مالی بین دو نفر اتفاق می افتد و آن ها به دادگاه مراجعه می کنند و برایشان حکم صادر می شود، هنگامی که قاضی حکم به پرداخت پول یا … صادر می کند کسی که حکم به نفع او صادر شده است محکوم له ، کسی که باید پول بپردازد محکوم علیه و آن مقدار پول مشخص شده در حکم محکوم به نامیده می شود. ( در اینجا پول صرفا به عنوان مثال آورده شد و هرنوع مالی اعم از زمین ، آپارتمان ، ماشین ، کالا یا…) می تواند مشمول این  بحث باشد. با ذکر مثالی این موضوع را روشن تر عنوان می کنیم.

در شرایطی که زن دادخواست مطالبه مهریه بدهد و دادگاه حکم به پرداخت مهریه زن را صادر کند، مرد محکوم علیه، زن محکوم له و سکه یا پول یا آپارتمان ( مهریه بطور کل) که مورد حکم قرار گرفته است محکوم به نامیده می شود.

در اینجا سوالی مطرح می شود:

چنانچه مرد پولی نداشته باشد که به زن پرداخت نماید، تکلیف چیست؟

وارد بحث اعسار از پرداخت محکوم به می شویم. به بیان ساده می بایست وضعیت فقر و تنگدستی خود را به اطلاع دادگاه برساند.

ماده ی یک قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی می گوید‎:

 هر کس به موجب حکم دادگاه به دادن هر نوع مالی به دیگری محکوم شود و از اجرای حکم خودداری کند، هر گاه محکومٌ به عین  معین باشد آن مال اخذ و به محکومٌ له تسلیم می شود و در صورتی  که ردّ عین ممکن نباشد یا محکومٌ به عین معین نباشد، اموال محکومٌ علیه با رعایت مستثنیات دین و مطابق قانون اجرای احکام مدنی و سایر مقررات مربوط، توقیف و از محل آن حسب مورد محکومٌ به یا مثل یا قیمت آن استیفا می شود.

این  ماده  قانونی به بیان ساده اشعار می دارد، اگر دادگاه کسی را به پرداخت مالی ( پول، سکه، ملک یا …) محکوم کند و آن فرد حکم دادگاه را اجرا نکند (مثلا شوهر با وجود حکم دادگاه مهریه زن را نپردازد) اگر مالی که دادگاه درمورد آن حکم داده است یک مال مشخص و دارای خصوصیات معین باشد مثلا آپارتمان پلاک ۳۶ خیابان مینا یا پژو پلاک… دادگاه آن  مال را از محکوم  علیه گرفته و به محکوم له تحویل می دهد. و اگر مال شرایط فوق را داشته  باشد اما از بین رفته باشد از سایر اموال محکوم علیه توقیف شده و با رعایت شرایطی طلب محکوم له پرداخت می شود.

وقتی که حکم صادر می شود، محکوم له باید از دادگاه بخواهد که اجرائیه صادر نموده و حکم را اجرا کند. از زمانیکه اجرائیه صادر می شود، بدهکار ۳۰ روز فرصت دارد تقاضای اعسار کند. اگر تا ۳۰ روز بعد از صدور اجرائیه تقاضای اعسار نکرد، به تقاضای محکوم له حبس می شود و بدهکار زندانی میشود تا زمانیکه:

۱- بدهی خود را بپردازد

۲-رضایت طلبکار را جلب کند

۳-دعوای اعسار پذیرفته شود

در هرکدام از این ۳ راهی که ذکر کردیم مدیون آزاد می شود.

 پس به بیان خلاصه باید گفت، زمانی که شخص مطابق حکم دادگاه به پرداخت مالی به فرد دیگری محکوم می شود و تنگدست و بی پول است باید بعد از صدور اجرائیه درخواست اعسار دهد(تا ۳۰ روز فرصت دارد) و ۲ نفر شاهد را به دادگاه معرفی می کند که فامیلی نزدیک با او نداشته  باشند ولی از کیفیت زندگی اش با خیر باشند. همچنین باید صورت کلی اموال و دارایی های خود را نیز به دادگاه ارائه نماید.

دادگاه به درخواست اعسار وی رسیدگی می کند. درصورتی  که براساس صورت دارایی ها و شهادت شهود اعسار او را پذیرفت که معمولا بدهی تسیط می شود.

 یعنی طلب طلبکار را قسط بندی کرده و مقداری از آن را به عنوان پیش پرداخت و و مابقی را تا زمانیکه بدهی مستهلک شود و ماهیانه مبلغی به طلبکار بپردازد و اگر اعسار وی رد شود یعنی ادعای تنگدستی وی پذیرفته نشود، یا باید بدهی خود را بپردازد یا حبس می شود. ‎

مجموعه حقوقی رایزنی افتخار این را دارد تا با بهترین و اگاه ترین وکلای پایه یک دادگستری آماده خدمت رسانی به شما عزیزان در تمامی دعاوی حقوقی، دعاوی کیفری و دعاوی خانوادگی باشد.از طرفی شما میتوانید به صورت تلفنی نیز از وکلای ما مشاوره بگیرید.